Ayrı sayfalardan oluşmuş ve çeşitli şekillerde bir araya getirilmiş bir tür kitap olarak tanımlayabileceğimiz kodeksler Kolomb öncesi Mezoamerika’da akordeon biçiminde katlanan, kireç ile sıvanmış hayvan derisi veya ağaç kabuğundan yapılma bir ciltle korunan tek bir uzun sayfa biçimindeydi.
Ne yazık ki, istila öncesine ait kodekslerin birçoğu imha edildiğinden günümüze kadar ulaşabilmiş olanlar büyük önem taşımaktadır.
İnsan, hayvan, eşya ve mimari tasvirleri bulunduran kodekslerde destansı hikayelere de göndermeler yer almaktadır. Fakat bu eserlerin önemi, tarihi vesika olmalarıyla sınırlanamaz. Kodekslerin katlanabilir olması, konsey toplantıları ve hükümdarların evlerinde duvar resimleri gibi sergilenebilmesine de olanak tanıyordu. Ayrıca saray şölenlerinde şair ve oyuncular için görsel bir hikaye panosu görevini de gören kodeksler, oyunu izleyenlerin olayları daha net bir şekilde algılamalarını sağlıyordu.
Kodekslerin en ünlülerinden biri olan geyik derisinden yapılmış kırk yedi resimli bölümden oluşan Miksteks Kodeksi’dir. Sanatçısı bilinmeyen bu kodeksin, her kısımında resmedilmiş bir hikaye anlatılır.
950’den 1521 yılına dek Güney Meksika bölgesinde hüküm süren Mikstekler, hakkında söz konusu kodeks önemli bilgiler verir. Politik ve askeri zaferler, Mikstek hükümdarı Kral Sekiz Geyik Jaguar Pençesi’nin hayatı, İspanyollar tarafından istila edilmeden önceki hanedanlık soyunun şeceresinin yer aldı Miksteks Kodeksi’nde dikkat çeken bazı noktaları da sizlerle paylaşmak istiyoruz.
Kodekste daireler ve yılan başı büyük önem taşır. Mikstek soyluları adlarını doğdukları günün ertesinden alırlar ve Kodekste takvimsel isimlere bağlı olarak daireler ve gliflerle temsil edilirler. Yılan glifinin üzerindeki yedi benek, Kral Yedi Yılan’ın ismini işaret eder. Kral Sekiz Geyik Jaguar Pençesi’nin ismini ise bir geyik glifine iliştirilmiş sekiz daire betimler.
Bustrofedon yazım tekniği ile yazılmış olan Miksteks Kodeksi’nde öyküsel dizgiye sahip olan bir hikaye anlatılmaktadır. Okurun tek yönlü bir şekilde değil, önce sağdan sola sonra soldan sağa doğru bu kodeksi takip etmesi gerekir. Hikayenin doğrultusu kırmızı şeritlerle gösterilmiştir.
Bu kodekste dikkat çeken özelliklerden biri de sudaki balıktır. Su içindeki balık kodeksteki iki boyutlu düzlemle uyumlu olarak nehirlerin bulunduğunu işaret eder.
Sizlerle burada paylaşmak istediğimiz bölüm kitabın en ünlü bölümünde yer alır. Berry Dükü’nün Saatler Kitabı’nın takvim bölümünde yer alan Ekim ayı için tasarlanmış olan bu eserin ön planında köylüler tarlada çalışırken, soylular ise uzakta, kraliyet sarayının önünde yürürken, konuşurken resmedilmiştir. Özellikle bu eserde tasvir edilen Louvre’un etkileyici yapısındaki ayrıntıların üzerinde araştırmacıların yıllarca çalıştığını da hatırlatmalıyız.
